Қозғалу/движение/movement | тұтас ағзаның немесе оның бөліктерінің кеңістікте орын ауыстыруы |
Тыныс алу/дыхание/respiration | ағзаның тіршілік әрекетін қамтамасыз ететін энергияны босата отырып, оттегі жұтып, көмірқышқыл газы мен су бөлініп шығатын өсімдіктер мен жануарлар организмдерінде болатын физиологиялық процестер |
Сезгіштік/чувствительность/sensitivity | сыртқы және ішкі әсерлерге жауап қайтара алу |
Өсу/рость/growth | дене пішіні мен массасының ұлғаюы |
Көбею/размножение/reproduction | барлық тірі организмдердің өсіп өнуін белгілі бір түрдің сақталуын қамтамасыз ететін күрделі биологиялық процес |
Бөліп шығару/выделение/excretion | ағзаны алмасудың соңғы өнімдерінен, бөтен заттардан, сондай-ақ тағамнан түскен немесе метаболизм процесінде ағзада пайда болған судың, минералдық және органикалық заттардың артықтығынан босатуға бағытталған физиологиялық процестердің жиынтығы |
Қоректену/питание/nutrition | бұл зат алмасудың құрамдас бөлігі, ағзаның қалыпты өсуі, дамуы және тіршілік етуі үшін қажетті шарт. бұл ағзаның қалыпты өмір сүруі үшін қажетті қоректік заттардың түсуі, сіңірілуі, сіңуі және сіңуі процестерінің жиынтығы |
Ферменттер/ферменты/еnzyme | биохимиялық процестер барысына каталитикалық (үдеткіш, белсендіруші) әсері бар өсімдіктер мен жануарлар жасушаларында өндірілетін белоктық заттар. Заттың үлкен массасына өте аз мөлшерде әсер етеді. Гидролитикалық ферменттер және терең айналулар ферменттері бар |
Эмульгация/эмульгация/еmulsification | судағы май және майдағы су типтегі эмульсиялар алуда қолданылады. Бірінші жағдайда дисперсиялық орта — су, ал екіншісінде — май болады |
Транспирация/транспирация/transpiration | өсімдіктердің жер бетіндегі органдарының бетінен судың булануы |
Бұлшық еттің қажуы/мышечная усталость/мuscle fatigue | бұлшық етті ұзақ уақыт белгілі бір ырғақпен тітіркендіріп отырса, ол қажиды, оның жиырылу қабілеті біртіндеп төмендеп, ақыры мүлде жауап бермей қояды. Бұл уақытша құбылыс. Біраз үзіліс жасап, тынықтырса, ет қайтадан жиырыла бастайды, біртіндеп жиырылу қасиеті бастапқы қалпына келеді |
Гамета/гамета/gamete | жыныс жасушалар (сперматозоидтар мен жұмыртқа жасушалары), гаплоидты хромосома жиынтығына ие |
Гаметогенез/гаметогенез/gametogenesis | жыныс жасушаларының (гаметалардың) түзілу процесі |
Сперматозоид/ сперматозоид/ sperm | пісіп жетілген аталық гамета |
Жұмыртқа жасушасы/ яйцеклетка/egg | пісіп жетілген аналық гамета |
Сперматогенез/сперматогенез/spermatogenesis | аталық жыныс жасушаларының түзілу процесі |
Овогенез/овогенез/ovogenesis | аналық жыныс жасушаларының түзілу процесі |
Ұрықтану/оплодотворение/fertilization | аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуы. Соның нәтижесінде зигота пайда болады |
Ауксин/ауксин/ auxin | өсімдіктің өсуіне әсер ететін төбе меристемасынан бөлінетін зат |
Фототропизм/фототропизм/phototropism | ауксиннің концентрациясы көлеңке жағына қарай қозғалады суды көп сіңіреді, жасушаның көлемі ұлғаяды, өсімдік иіледі. Бұл оң фототропизм болып табылады. Егер тамыр гравитация жоқ жарық әсерінен ауксиннің көп бөлігі көлеңке жағына қарай өтеді (тамырдан тамыр ұшына қарай). Бұл бөліктің жасушасы суды аз сіңіреді, өсімдік баяу өседі; тамыр жарыққа жауап қайтармайды. Бұл үдерісті теріс фототропизм деп атайды. Бір жақтама түсірілген жарық әсері — бұл құбылыс теріс гравитропизм деп аталады |
Митоз/митоз/mitosis | соматикалық жасушалардың бөлінуі. Митоз жасуша көбеюінің көбірек кездесетін әдісі. Осы әдіс генетикалық материалдың жас жасушаларға тең бөлінуін және жасуша ұрпақтарындағы хромосоманың ұқсастығын қамтамасыз етеді |
Профаза/профаза/prophase | ядроның бөлінуге дайындалған бірінші сатысы. Бұл кезде хромосома жіпшелерінің өз осінде шиыршықталып бұратылуының салдарынан хромосомалар қысқарып, жуандайды. Осы кезеңде ядрошықтар бұзылады. Ал профазаның аяқ кезінде ядро қабығы бұзылады да хромосомалар цитоплазма мен кариоплазмамен араласады |
Прометафаза/прометафаза/prometaphase | прометафаза кезінде кейбір жіпшелер центромераларға жалғанады |
Meтафаза/мeтафаза/metaphase | митоздық хромосомалардың конденсациялануы ең жоғарғы шегіне (деңгейіне) жетеді және олар бөлінуші жасушаның экваторлық жазықтығына (ортасына) шоғырланады |
Анафаза/анафаза/anaphase | хроматидалар конденсацияланған күйде болып, бір-бірінен байланысын толық үзіп, бөлінуші жасушаның қарама-қарсы полюстеріне қарай ахроматин жіпшелері арқылы тартыла бастайды |
Телофаза/телофаза/telophase | телофаза кезеңінде екі полюстегі хромосомалар топтала бастайды, ал бұл ядро мембранасының қалыптасуын тездетеді |